โรคความดันโลหิตสูง

เป็นโรคที่พบบ่อยที่สุดในบรรดาโรคของระบบหัวใจและหลอดเลือด การตรวจวัดความดันโลหิตจะได้ผลออกมา 2 ตัวเลขด้วยกัน เช่น 120/80 mmHg หมายถึง  ระดับความดันโลหิตเมื่อหัวใจบีบตัวเท่ากับ 120 mmHg และระดับความดันโลหิตเมื่อหัวใจคลายตัวเท่ากับ 80 mmHg โดยผู้ที่มีภาวะความดันโลหิตสูง (Hypertension) จะหมายถึง ผู้ที่มีระดับความดันโลหิตมากกว่า  หรือเท่ากับ140/90 mmHg ซึ่งจะเป็นค่าบนหรือค่าล่างก็ได้

เมื่อผู้ป่วยวัดความดันโลหิตแล้วพบว่าไม่สูงมากอาจจะไม่จำเป็นต้องรับประทานยา  แต่หากสูงมากก็จำเป็นต้องรับประทานยาตามแพทย์สั่ง

เหตุใดผู้ป่วยต้องมีความรู้เรื่องยารักษาโรคความดันโลหิตสูง

ผู้ป่วยต้องมีความรู้เรื่องยารักษาโรคความดันโลหิตสูงที่ตนเองรับประทานอยู่ เพราะยานอกจากจะสามารถบรรเทาอาการของผู้ป่วยได้แล้ว ยายังอาจจะทำให้เกิดอาการข้างเคียงแก่ผู้ป่วยได้ ซึ่งแตกต่างกันไปในยาแต่ละตัวยา หากผู้ป่วยทราบอาการข้างเคียงจากการใช้ยาก็จะสามารถสังเกตและเฝ้าระวังตัวเองได้ และการรับประทานยาอย่างถูกต้องถูกวิธีก็จะส่งผลดีในการรักษาโรคของผู้ป่วยเอง

ยาลดความดันโลหิตแบ่งออกเป็น 5 กลุ่มใหญ่  ซึ่งจากยากลุ่มต่างๆ นี้ แพทย์จะเลือกยาที่เหมาะสมให้แก่ผู้ป่วยแต่ละราย ซึ่งมีข้อที่ควรทราบดังนี้

1.ยาขับปัสสาวะ (Diuretics)

เช่น   Hydrochlorothiazide (HCTZ), Furosemide ออกฤทธิ์โดยการขับน้ำออกจากหลอดเลือด ทำให้ปริมาตรเลือดในหลอดเลือดลดลง ความดันโลหิตจึงลดลง

•อาการข้างเคียงจากการใช้ยา

- ปัสสาวะบ่อย  เนื่องจากยามีฤทธิ์ขับปัสสาวะขนาดยาโดยทั่วไปรับประทานยาวันละ 1 ครั้ง หลังอาหารเช้า    ผู้ป่วยบางราย จำเป็นต้องรับประทานยาวันละ 2 ครั้ง ในกรณีหลังนี้ให้รับประทานยาหลังอาหารเช้าและเที่ยง ห้ามรับประทานยาหลังอาหารเย็นหรือก่อนนอน เพราะจะทำให้ปวดปัสสาวะตอนกลางคืน และต้องลุกมาเข้าห้องน้ำตลอดคืน

- อาจทำให้เกิดภาวะโพแทสเซียมในเลือดต่ำ    มีอาการอ่อนเพลีย, กล้ามเนื้ออ่อนแรง, เป็นตะคริว เป็นต้น ซึ่งผู้ป่วยสามารถเสริมโพแทสเซียมได้จากอาหาร เช่น ผลไม้ประเภทกล้วย ส้ม แคนตาลูป หรือผัก เช่น บรอคโคลี มะเขือเทศ เป็นต้น

2. ยากลุ่มเอซีอีอินฮิบิเตอร์ (ACE inhibitors)

เช่น  Captopril , Enalapril , Perindopril, Ramipril ยานี้มีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์แองจิโอเทนซินคอนเวอร์ติ้ง (angiotensin converting enzymes) ออกฤทธิ์ด้วยกลไกหลายอย่าง เช่น ขยายหลอดเลือด, ขับโซเดียมและน้ำออกจากร่างกาย เป็นต้น จึงส่งผลโดยรวมทำให้สามารถลดความดันโลหิตได้ 

•อาการข้างเคียงจากการใช้ยา

- อาการไอแห้งๆ ซึ่งไม่เป็นอันตรายแต่อย่างใด และไม่ใช่อาการแพ้ยา  สามารถบรรเทาได้ด้วยการจิบน้ำอุ่นบ่อยๆ ร่างกายจะสามารถปรับตัวได้เอง แต่ในกรณีที่อาการเป็นมากจนรบกวนคุณภาพชีวิต อาจจำเป็นต้องเปลี่ยนยาเป็นยากลุ่มแองจิโอเทนซินรีเซบเตอร์บล็อกเกอร์ (angiotensin receptor blockers (ARB)) เช่น Losartan ซึ่งลดความดันโลหิตได้ในทำนองเดียวกับยากลุ่ม ACE inhibitors แต่ อาการข้างเคียงเรื่องการไอได้น้อยกว่า อย่างไรก็ตามผู้ป่วยไม่ควรเปลี่ยนยาหรือหยุดยาด้วยตนเอง ควรปรึกษาแพทย์เพื่อพิจารณาเปลี่ยนยาให้

- เกิดผื่นที่ผิวหนัง ซึ่งพบได้บ่อย

- โพแตสเซียมในเลือดอาจจะสูงขึ้น โดยเฉพาะผู้ป่วยที่ไตทำงานไม่ดี ดังนั้นผู้ที่ใช้ยานี้ควรควบคุมการรับประทานอาหารที่มีโพแตสเซียมสูง เช่น ผลไม้ประเภทกล้วย ส้ม แคนตาลูป หรือผัก เช่น บรอคโคลี มะเขือเทศ เป็นต้น

เมื่อใช้ยากลุ่มนี้จะต้องระวังการใช้ยาชนิดไหน

• ยาขับปัสสาวะที่ทำให้เกลือโปแทสเซียมสูงขึ้น เช่น Spironolactone, Amiloride + HCTZ เป็นต้น 
• ยาแก้ปวดกลุ่ม NSAID เช่น Diclofenac, Piroxicam, Indomethacin เพราะอาจจะทำให้ผลการลดความดันโลหิตในผู้ป่วยลดลง
• ผู้ที่เป็นโรคจิตและได้ยากลุ่ม Lithium จะทำให้เกิดอาการข้างเคียงของ lithium เพิ่ม

ข้อห้ามใช้

• หญิงตั้งครรภ์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งตั้งครรภ์ในเดือนที่ 4-9
• เมื่อเกิดผื่นจากการใช้ยา
• ผู้ที่มีโพแตสเซียมในเลือดสูง (Hyperkalaemia)
• ผู้ป่วยที่พบว่ามีเส้นเลือดแดงที่ไตตีบทั้งสองข้าง (Bilateral renal artery stenosis)

3. ยากลุ่มแองจิโอเทนซินรีเซบเตอร์บล็อกเกอร์ (angiotensin receptor blockers (ARB)) เช่น  Candesartan ,  Losartan , Valsatan ออกฤทธิ์ลดความดัน และมีอาการข้างเคียงจากยาคล้ายยากลุ่ม ACE inhibitors แต่ทำให้เกิดอาการไอน้อยกว่า

4. ยากลุ่มเบต้าบล็อกเกอร์ (Beta-blockers) เช่น   Atenolol ,  Metoprolol,  Propranolol ออกฤทธิ์โดยการปิดกั้นระบบประสาทอัตโนมัติซึ่งจะทำให้ความดันโลหิตและชีพจรลดลง

•อาการข้างเคียงจากการใช้ยา

- ผู้ป่วยจะมีอาการเย็นตามปลายมือปลายเท้า

- อาจทำให้เกิดอาการฝันร้าย, ซึมเศร้า, อ่อนเพลีย

- อาจทำให้หัวใจเต้นช้าลง

- อาจทำให้หลอดลมหดเกร็ง

* หากมีอาการข้างเคียงดังกล่าวควรปรึกษาแพทย์ หรือ เภสัชกร

ข้อควรระวังจากการใช้ยา

• ผู้ที่มีภาวะหอบหืด (Asthma) หรือ หลอดลมอุดกลั้นเรื้อรัง (COPD) ควรแจ้งให้แพทย์ทราบก่อนใช้ยากลุ่มนี้ เพราะยามีผลต่อการทำงานของหลอดลม
• ควรระวังในผู้ป่วยที่ได้รับยาเบาหวานร่วมด้วย เนื่องจากยากลุ่มนี้มีผลไปบดบังภาวะน้ำตาลต่ำ (เช่น ใจสั่น, รู้สึกหิว, จะเป็นลม ฯลฯ) ในผู้ป่วยเบาหวาน ซึ่งผู้ป่วยสามารถสังเกตภาวะน้ำตาลต่ำได้จากการมีเหงื่อออก เพราะอาการนี้จะไม่ถูกบดบังจากยาลดความดันกลุ่มดังกล่าว

5. ยากลุ่มแคลเซียมแชลแนลบล็อกเกอร์ (Calcium channel blockers) เช่น  Amlodipine , Diltiazem ,  Felodipine,  Nifedipine, Verapamil, ออกฤทธิ์โดยการปิดกั้นการไหลเข้าของเกลือแคลเซียมทำให้กล้ามเนื้อหัวใจบีบตัวลดลง    ช่วยขยายหลอดเลือด ส่งผลให้ความดันโลหิตลดลง 

•อาการข้างเคียงจากการใช้ยา

-  ปวดศีรษะ, หน้าแดง (flushing)

-  ข้อเท้าบวม (ankle-edema)

-  ท้องผูก

-  อาจพบภาวะหัวใจเต้นเร็ว ยกเว้นในยา Verapamil, Diltiazem

* หากมีอาการข้างเคียงดังกล่าวควรปรึกษาแพทย์ หรือ เภสัชกร

6.  ยากลุ่มอื่นๆ ที่ใช้รักษาความดันโลหิตสูง เช่น

6.1  Doxazosin ,  Prazosin

•อาการข้างเคียงจากการใช้ยา

-  ความดันต่ำเวลาเปลี่ยนอิริยาบถ จึงควรเปลี่ยนอิริยาบถใหม่ช้าๆ เช่น จากการนอนให้ลุกขึ้นนั่งพักสักครู่ก่อนที่จะยืน

-  อาจเป็นลมภายหลังการได้รับยาครั้งแรก

-  ปวดศีรษะ

-  ใจสั่น

* หากมีอาการข้างเคียงดังกล่าวควรปรึกษาแพทย์ หรือ เภสัชกร

6.2  Methyldopa

•อาการข้างเคียงจากการใช้ยา